İşe Bağlı Üst Esktremite Kas İskelet Sistemi Hastalıkları

Kas İskelet Sistemi Hastalıkları (KİSH) gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde en önemli işle ilgili sağlık sorunları arasındadır. Bu hastalıklar kişiye ızdırap vererek, günlük yaşam ve iş ortamında fonksiyonları kısıtla-yarak yaşam kalitesini olumsuz etkiler.
Üretim ve iş günü kaybı ve tazminat talepleri nedeniyle ekonomiyi de olumsuz etkileyen KİSH’nın maliyeti oldukça yüksektir. Erken tanı konup uygun girişimler ve tedavi yaklaşım-larının planlanabilmesi için hekimler semptomlar, bulgular, risk faktörleri konusunda bilgilendirilmelidir. İşe bağlı en sık KİSH bel ağrısı ve birikimli travma hastalıkları (BTH)’dır.

Tekrarlamalı hareket hastalıkları (repetitive motion disorders) tekrarlamalı gerilim yaralanmaları (repetition strain injuries) veya işe bağlı aşırı kullanım yaralanmaları (occupational overuse injuries) diye de adlandıralan TBH endüstride ve sağlık bakım sektöründe son yıllarda gittikçe artan önem kazanmaktadır. ABD’de tüm işçi tazminat taleplerinin %50’inden fazlası bu hastalıklar için yapılmaktadır.

Çeşitli cross-sectional epidemiolojik çalışmalarda tekrarlamalı ve zorlayıcı hareketler yaparak çalışanlarda BTH’nın insidansında artma gösterilmiştir. Bu hastalıkların oluşumunda tek bir etkenden ziyade birçok faktör birlikte rol oynamaktadır. Tekrarlamalı, zorlayıcı hareketler, kötü postür, vibrasyon, ergonomik uygunsuzluk , iş yeri memnuniyetsizliği, aşırı ve aynı pozisyonda iş yükü en önemli iş ile ilgili risk faktörleridir.

SIK GÖRÜLEN İŞE BAĞLI YAYGIN BTH

* El bileği ve ön kolda tendinit ve tenosinovit
* Epikondilit
* Omuzda bursit ve rotator kılıf tendiniti
* Karpal tünel sendromu
* Ulnar sinir kompresyonu
* Miyofasial sendromlar
* El-kol vibrasyon sendromu
* Torasik outlet sendromu

Bu hastalıklar arasında en fazla çalışma karpal tünel sendromu konusunda yapılmıştır.

BTH İÇİN YÜKSEK RİSKLİ GRUPLAR

* Montaj işlerinde çalışanlar
* Gıda hazırlama işlerinde çalışanlar
* Marketlerde çalışanlar
* Hastanelerde çalışanlar
* Bilgisayar operatörleri
* Müzisyenler
* Sporcular

DEĞERLENDİRME
Değerlendirmeye detaylı öykü alınması ile başlanır. İşyerinde yaralanma veya kaza anı ve fiziksel bulguların işe bağlı yaralanma veya hastalıkla ilgisi ve maruz kalınan risk faktörleri detaylı bir sorgulama ile değerlendirilir.

Çalışanın işini sevmesi ve algılamasının yaralanma, iyileşme ve işe dönmeyi önemli derecede etkilediği göz önünde tutulur.

Çalışanın yaşam şekli, gelecekle ilgili planları değerlendirilir.

İyileşmeyi etkileyebilecek birlikte bulunabilen diğer hastalıklar, psikolojik durum, ilaç alkol, sigara kullanımı değerlendirilir.

Dikkatli bir fizik muayene ile genel sağlık ve nöromuskuloskletal sistem değerlendirilir. Hareket açıklığı, lokal duyarlılık, kas gücü, refleksler ve duyuya bakılır.

Tanıyı doğrulamak için direkt radyolojik tetkik, CT, MRI, labrotuvar testleri veya elektrodiagnostik testler gerekebilir. Bu testlerin spesifik indikasyonlar için kullanılması ve aşırı kullanımlarından sakınılması uygun olur.

Değerlendirme tamamlandıktan sonra hastaya açık ve anlaşılır şekilde hastalığı anlatılır ve tedavi ve işe dönüş planı yapılır.

TEDAVİ YAKLAŞIMLARI
BTH’lı çalışan için tedavi planı kişinin spesifik gereksinimlerine göre yapılır. Bazı hastalar akut dönemde tedavi yaklaşımlarına cevap vere-rek kısa sürede işe döner. Bazen hastalık kronikleşerek işe dönüş güçleşir. Belirli bir süre içinde konvansiyonal tedaviye cevap vermeyen hastalarda multidisipliner rehabilitasyon yaklaşımı uygundur.

BTH’lı çalışanın rehabilitasyonunda amaç semptomları kontrol altına alarak kronikleşmeyi önlemek ve mümkün olduğunca erken üretken ve aktif iş yaşamına dönmeyi sağlamaktır. İşten uzak kaldıkça işe dönüşün güçleştiği, bir süre sonra ise, mümkün olmadığı göz önünde bulundurul-malıdır. Erken işe dönüş, fiziksel ve mental uyumuda iyileştirmektedir.

Akut dönemde RICE tedavi yaklaşımı (rest, ice, compression, elevation) önerilir. Ağrı ve diğer semptomların kontrolünde ilaç, fizik tedavi modalitelerinin, splintlerin kullanımı oldukça yararlıdır.

EK 1:
Uzun süreli istirahat ve immobilizasyonun kondisyonu bozarak sakatlığı kolaylaştırdığı göz önünde bulundurularak erken dönemde özel güçlendirme ve fleksibilite egzersizlerine başlanır. Daha sonra tüm kas iskelet sistemine ve kardiyorespiratuvar endüransı iyileştirmeye yönelik egzersizler verilir.

İş yeri analizi, iş organizasyonu ile ergonomik modifikasyonların sağlanması sonrası mümkünse eski işe dönüş sağlanmalıdır. Genellikle işe dönüş öncesi, hatta erken girişim döneminden itibaren hafifletilmiş veya modifiye edilmiş işe dönüş önerilir. Birçok işverenin olumlu yaklaşma-masına rağmen, hafifletilmiş modifiye iş olanağının sağlanmasının maliyet etkinliği gösterilmiştir.

Kronikleşmiş BTH’lı çalışana multidisipliner rehabilitasyon yaklaşımı ekip çalışmasını gerektirir. Bir koordinatörün yönetiminde doktor, fizyoterapist, işle ilgili terapist, psikolog, ergonomist, işveren, sigortacı ve gerektiğinde avukatın katılımı ile oluşan ekip kendi içinde ve hasta, ailesi ile yakın iletişim ve işbirliği içinde çalışır. Kronikleşmiş hastaya yaklaşımda work conditioning, work hardening programları önemli rol oynamaktadır. Oldukça pahalı olan bu programların etkinliği konusunda kontrol gruplu ve uzun dönem izlemeli, yeterince çalışma yapılmamış olmasına rağmen iyi seçilmiş uygun hastalarda işe dönüş oranı %80-85 olarak verilmektedir.

BTH’lı çalışana rehabilitasyon ve multidisipliner yaklaşımlarda eğitim önemli yer tutmaktadır. Eğitim programlarının başlıca kompo-nentleri tekrar yaralanmayı önlemek için vücudun ve ekstremitenin uygun kullanımının öğretilmesi, iş planlanması, ergonomik iyileştirme önerileri yapılması, relaksasyon ve stres yönetiminin sağlanması ve sağlıklı yaşam stilinin benimsetilmesidir.