OP rehabilitasyon programının en önemli bölümünü oluşturur.
OP’da fiziksel aktivite ve egzersiz uygulamasının amaçları:
    • Kas gücü ve kütlesini arttırmak
    • Denge ve koordinasyonu geliştirmek
    • Postürü düzeltmek ve deformiteleri engellemek
  • Eklem stabilitesini sağlamak
  • Kardiyorespiratuvar dayanıklılığı arttırmak
  • Ortostatik hipotansiyonu önlemek
  • Ejosyonel stabiliteyi sağlamak, kişinin kendine güvenini arttırmak
  • Hızlı kemik kaybını yavaşlatmak ve durdurmak.
Egzersizin kemik kütlesine etkisi kemik yapıcı hücrelerin uyarılması, kan akımında artış, östrojen veya testosteron seviyesinde artış, mineraller ve kollajen dokuda değişiklikler ve kas gücünde artış şeklinde olmaktadır.

A- GENEL EGZERSİZLER

OP tedavisinde uygulanması önerilen herhangi bir egzersiz kemikler üzerinde aşırı stres oluşturmamalı ve düşme riskini arttırmamalıdır.

OP DA UYGULANAN EGZERSİZLER: a)Yürüme:

Tempolu ve hızlı yürüme en yararlı ve en kolay uygulanan egzersizlerden biridir. Her yerde yapılabilir, özel bir ekipman gerektirmez ve yaralanma riski minimaldir. Özellikle omurga ve alt ekstremite kemiklerine mekanik yüklenme sağlar. Kemik kitlesinin sürdürülmesi için mekanik güçler gereklidir. Egzersiz amaçlı yürüyüş yapan kadınlarda kalça kırığı riskinin % 30 azaldığı gösterilmiştir. Yürüme hızı, bireyin rahat yürüme hızının biraz üstünde olmalıdır. Hastaya eşit uzunlukta adım atması ve eşit şekilde kol salınımı yapması söylenir.
Her gün ya da haftada 3-4 gün en az 15-20 dakika arası yürüyüş önerilir. Önce 5 dakikalık yürüyüşlerle başlanır ve her gün 1 dakika arttırılarak kişinin optimal egzersiz seviyesine ulaşıncaya kadar süre uzatılır. Açık havada yürüyüşün faydası yüzün ve ekstre-mitelerin güneş ışığına maruz kalarak deride D vitamini oluşmasına olanak sağlamasıdır. Her gün aynı yerde yürüyüş sıkıcı olabilir. Yürüyüş esnasında küçük bir radyo ya da walkman dinlemek yararlı olabilir. Sert havalarda yürüyüşler kapalı büyük alışveriş merkezlerinde yapılabilir. Yürüyüş sonunda süre, mesafe ve nabız sayısı gibi parametreler günlük olarak kaydedilmelidir.

b)Yüzme ve su içi egzersizler:

Şiddetli OP’da, eğer kardiyovasküler durumun düzelmesi endike ise yüzme veya su içinde basitçe yürüme iyi ve başlangıç için emniyetli olabilir. İmmobil hastalar da antigravite egzersizlerine başlamadan önce su içi egzersizlerden yarar görebilirler. Yüzme üst ve alt ekstremitelerin yanısıra sırt ve karın kaslarını çalıştırır. Stil önemli değildir ancak hastanın daha önceden yüzme bilmesi gerekir. Yeni başlayan biri çok fazla enerji sarfedeceğinden bu aktivite uygun değildir.

c)Bisiklet:

Yol bisikleti ya da sabit bisiklet olabilir. Her durumda bisiklete binerken dik duruşa, sele yüksekliğine, hız ve direnç parametrelerine dikkat etmek gerekir. Hastaya nabız sayması ve aşırı yüklenmelerden kendini koruması öğretilmelidir.

d)Diğerleri:

İp atlama, koşma ve aerobik gibi egzersizler nisbeten zorlayıcı olduklarından ileri yaştaki ve yerleşmiş OP’u olan hastalara verilmemilidir. Bahçe işleri, golf ve bowling yaşlı kişiler tarafından benimsenmekle birlikte, dönerek ve eğilerek yapılan fiziksel aktiviteler vertebral kırıklara neden olabileceğinden risk içermektedir. Fazla enerji harcamayı gerektiren sert danslar da zayıf kemiklere zarar verebilir.

B- ÖZEL EGZERSİZLER:

Eklem hareket açıklığını arttırıcı egzersizler, postür egzersizleri, pektoral germe egzersizleri, denge ve koordinasyon egzersizleri, omurga ekstansörlerini güçlendirici ağırlıklı egzersizler, karın kaslarına izometrik egzersizler, derin solunum ve gevşeme egzersizleri ve kardiyovaskuler fitnes egzersizleri şeklindedir. Egzersizlere 5 dakikalık ısınma ve germe ile başlanır, 5 dakikalık soğuma egzersizleri ile bitirilir. OP’da hergün ya da haftada 3 gün yapılan bu egzersizler yeterlidir. İzometrik kontraksiyonlar kalp hızını ve kan basıncını izotonik egzersizlere göre daha fazla arttırdıklarından kalp hastaları için risk oluştururlar.
Bu nedenlerle egzersizler kişiye özel düzenlenmelidir. İyi planlanmalı, dinamik ve tekrarlı olmalı ve düzenli uygulanmalıdırlar. Kemik kütlesini arttırmak için mutlaka ağırlık taşıyıcı olmalıdırlar. Daha önce egzersiz yapmamış olanlarda programa hafif egzersizlerle başlanmalı ve yoğunluğu giderek arttırılmalıdır. Yaş ilerledikçe fiziksel kapasitenin azalması tüm hastalar için standart bir rehabilitasyon programı uygulama olanağını ortadan kaldırır. OP için Sinaki tarafından önerilen egzersiz örneklerinden (Şekil 2-9) her hasta için uygun olanları seçilmelidir.
Şekil 2. Sırt kaslarını güçlendirici egzersiz

Şekil 3. Sırt ekstansiyon egzersizleri

Şekil 4. Derin solunum ve göğüs kaslarını germe egzersizi

Şekil 5. Bel çukurluğunu azaltıcı egzersiz

Şekil 6. Karın kaslarını güçlendirici izometrik egzersizler

Şekil 7. Bel ve kalça ekstansörlerini güçlendirme ve germe egzersizleri

Şekil 8. Ağırlıklı egzersizler

A-B: Kifotik postürü azaltan omuz ekstansörlerini güçlendirici egzersizler C-D-E: Omurga ve kalçaya ağırlıklı egzersizler F: Omuz abduksiyonu kısıtlı ise omuz seviyesinde ağırlıklı egzersiz

Şekil 9. Ağırlıklı egzersizler

G-H-I: Denge bozukluğu ve alt ekstremite artritinde oturur pozisyonda ağırlıklı egzersizler J: Latissimus dorsi ve omuz adduktorlarına, K: Omuz abduktorları ve ekstansörlerine, L: Sırt ekstansörlerine izodinamik güçlendirme için elastik bandla direnç verme Kolay kırılabilir iskelete sahip olan kişilerde başlangıç devrelerinde egzersiz programı gözlem altında ve giderek artan miktarlarda yapılmalıdır. Özellikle vertebraları frajil olanlarda manipulatif uygulamalardan ve öne eğilerek gövdeyi fleksiyona getiren hareketlerden kaçınılması gerekir. OP’lu hastalarda omurganın fleksiyon egzersizleri kontrendikedir (Şekil 10).

Şekil 10. Osteoporozda ÖNERİLMEYEN omurga fleksiyon egzersizleri